Wszechświat haftu tadżyckiego. SHAKAN

 W Tadżykistanie haftowanie ornamentów, obrazów kwiatowych i symbolicznych rysunków kolorowymi nićmi na bawełnianych lub jedwabnych tkaninach nazywane jest"shakan". Tradycja ta jest powszechna wśród kobiet i dziewcząt wTadżykistanie. Wyhaftowują coś na koszulach, chustach, zasłonach, poduszkach,narzutach na łóżka i kocach do kołysanek. Oprócz symbolicznych przedstawień, haft zawiera mitologiczne obrazy, które odnoszą się do otaczającej natury i kosmosu oraz wyrażają życzenia i nadzieje ludzi.

Haft jest jedną z ukochanych tradycyjnych sztuk Tadżyków, która ze względu na swoje lokalne i etniczne cechy jest bardzo popularna wśród wielu narodów świata.

Ta sztuka wizualna ma starożytne korzenie w historii kultury narodu tadżyckiego, które odzwierciedlają wewnętrzny świat artystów w ogóle, tradycyjną wiedzę, nadzieję, wiarę i marzenia zwykłych ludzi.

Mistrzowie z różnych regionów Tadżykistanu tworzą artykuły hafciarskie różnymi technikami - basma, tamburyn, satyna i ścieg krzyżykowy. Haft w każdym regionie kraju ma swoją specyficzną konstrukcję i cechy kompozycyjne, od tkanin i kolorowych nici po ozdoby. 
   W północnymTadżykistanie, haft nazywa się Gulduzi. W tym regionie, dwa kolory są połączone poprzez przedstawienie ciemnych ornamentów na żółtym tle. W Khatlonie, na południu kraju, ta starożytna sztuka nazywana jest czakanem, co wyraża znaczenie tej samej sztuki. Preferuje się tu kolorowe nici na czerwonym tle. W regionie Bergbadakhshan na białym materiale wyhaftowana jest suknia szakana. Na zachodzie jako kolor tła stosowana jest zielona tkanina.

Hafty tadżyckie z roślinnymi i geometrycznymi ornamentami zdobią również welony ślubne, pokrowce, poszewki, koce, zasłony, ręczniki, szale modlitewne i wiele innych przedmiotów codziennego użytku i strojów. W haftach ludzie wyrażają swoje marzenia w symbolicznych formach, wzorach i cechach mitologicznych o otaczającej ich przyrodzie i kosmosie.

Każdy wzór ma swoją własną nazwę, np. słońce, róża, palma, kwiat granatu, grot strzałki, kształt migdałowca, tulipan, bazylia, celosia, słowik, pawi ogon, księżyc i gwiazdy, kwiat Ajdari i tak dalej. W porównaniu z innymi formami sztuki, haft ma więcej możliwości ekspresji w zakresie wariantów tematycznych i merytorycznych. Na tę różnorodność miały wpływ czynniki społeczno-gospodarcze, kulturowe, geograficzne i naturalne.

Haft jest kobiecym rzemiosłem, tylko niewielka grupa mężczyzn zajmuje się tą sztuką. Kobiety i dziewczęta haftują indywidualnie i w grupach. Zbierają się w ośrodkach sztuki lub w swoich domach i ozdabiają swoje przedmioty. Zwracają się do siebie o radę, uczą haftu młode pokolenia, czasami wspólnie ozdabiają duże przedmioty, takie jak serwetka Suzani czy welon weselny.

 UNESCO umieściło haft "Tschakan" na reprezentatywnej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.Decyzja ta została podjęta na dorocznym spotkaniu UNESCO - Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które odbyło się w Port Louis (na Mauritiusie).  Do tej pory trzy tradycje kultury tadżyckiej zostały wpisane na Reprezentatywną Listę Dziedzictwa Kulturowego Ustnego i Niematerialnego UNESCO. Są to sztuka Shashmaqom, specjalny rodzaj muzyki, święto Nauruz i tradycyjne danie"Oschi Palow". Kilka lat temu tadżycka starożytna osada Sarazm i góry Pamir zostały wpisane na listę materialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.