Sektor energetyczny Republiki Tadżykistanu

Stan: 20 lipca 2020 r.

Kluczowe wskaźniki

• Ogólne rezerwy potencjału wynoszą 527 mld kWh rocznie (kraj ten plasuje się na ósmym miejscu na świecie), co stanowi 4% światowego potencjału hydroelektrycznego;
• Roczna produkcja energii elektrycznej wynosi 20,5 mld kWh (4-5% potencjalnych rezerw);
• Moc sieci energetycznej wynosi 5190 MW (4872 MW to udział energii wodnej lub 94%; kogeneracja to 318 MW lub 6%);
• Moc projektowa elektrowni wodnej Roghun wynosi 3600 MW/13 mld kWh rocznie;
• Rozwój sektora energetycznego -15,2% wydatków gospodarstw domowych (2012 r.);
• Nadwyżka energii elektrycznej w lecie wynosi 3-5 miliardów kWh;
• Taryfa dla ludności wynosi 2,32 centa amerykańskiego / 1 kWh;
• Taryfa dla przemysłu wynosi 5,61 centów amerykańskich / 1 kWh;
• Eksport energii elektrycznej w 2019 roku (styczeń-czerwiec) wyniósł 1,25 mld kWh / 34 mln USD;
• rezerwy węgla - 4,5 mld ton;
• Produkcja węgla w 2019 r. wyniosła ponad 2 mln ton.

 Gospodarka wodno-energetyczna

Tadżykistan posiada największe zasoby energii wodnej, których potencjał szacuje się na 527 mld kWh rocznie. Technicznie rzecz biorąc, zasoby hydroelektryczne Tadżykistanu mają dobre perspektywy rozwoju i składają się z 317 mld kWh rocznie, z czego tylko 4-5% jest obecnie wykorzystywanych. Tadżykistan zajmuje 8. miejsce pod względem potencjału energii wodnej po Chinach, Rosji, USA, Brazylii, Zairze, Indiach i Kanadzie. Baza energetyczna kraju to ponad 95% energii wodnej. Potencjał energii wodnej w Tadżykistanie jest trzykrotnie większy niż obecne zużycie energii elektrycznej w całej Azji Środkowej. Efektywne wykorzystanie tych zasobów pozwala na zaopatrzenie regionu w tanią i ekologiczną energię elektryczną. Główny potencjał energii wodnej jest skoncentrowany w dorzeczach rzek Vakhsh, Panj, Amu Darya, Syr Darya i Zerafshan.

Moc systemu energetycznego Tadżykistanu wynosi 5190 MW. Elektrownie wodne stanowią 93,9% całkowitej mocy zainstalowanej. Udział elektrowni cieplnych wynosi 318 MW, czyli około 6,1%. Roczna produkcja energii elektrycznej w tadżyckim systemie energetycznym, który składa się głównie z elektrowni wodnych, wynosi średnio 16,5 mld kWh.

W miesiącach zimowych kraj ten miał w przeszłości znaczny deficyt energii elektrycznej (2,2 - 2,5 mld kWh). Z tego powodu Tadżykistan musiał wprowadzić ograniczenia dostaw, które dotknęły w szczególności ludność wiejską, stanowiącą nie mniej niż 70 % całej populacji. Ze względu na ograniczenia w dostawach energii elektrycznej na obszarach wiejskich roczne straty w produkcji rolnej wyniosły około 30%. Od 2 lat kraj zniósł limit energii elektrycznej w okresach zimowych. Kraj jest obecnie zaopatrywany w energię elektryczną przez cały rok.

Obecnie Republika Tadżykistanu posiada 11 dużych i średnich elektrowni wodnych oraz około 300 małych elektrowni wodnych o łącznej mocy 132 MW. W 2009 roku kraj ten przyjął odnowiony program budowy małych elektrowni wodnych. Program przewiduje budowę 189 małych elektrowni wodnych o łącznej mocy 103,6 MW. Wstępne szacunki pokazują, że budowa ponad 900 elektrowni wodnych, każda o mocy od 100 do 3000 kW, jest technicznie i ekonomicznie wykonalna w napływie rzek w górskich regionach kraju. Według szacunków ekspertów, energetyczne wykorzystanie małych rzek może pokryć 50-70%, a w niektórych przypadkach nawet 100% zapotrzebowania na energię elektryczną około 500-600 tys. osób mieszkających w odległych regionach kraju.

W 2011 roku niezależność krajowej sieci energetycznej została zapewniona poprzez budowę linii energetycznej południe-północ oraz połączenie południowego i północnego systemu energetycznego. Wszystko to znacznie zwiększyło możliwość fizycznego dostępu do usług energetycznych dla całej ludności Tadżykistanu. Obecnie taryfa opłat za energię elektryczną dla ludności Republiki Tadżykistanu jest orientacją społeczną i kosztuje 2,32 USD. centów/za 1 kWh. Państwo częściowo subsydiuje taryfy energii elektrycznej dla gospodarstw domowych poprzez podwyższenie taryfy energii elektrycznej dla wszystkich pozostałych odbiorców. Taryfa dla konsumentów przemysłowych wynosi 5,61 za 1 kWh, co jest 2,4 razy wyższe niż taryfa dla ludności. Ponadto rząd subsydiuje roczne zużycie energii elektrycznej przez republikańskie gospodarstwa domowe o niskich dochodach.

Przy całkowitych wpływach (10 160 600 tys. TJS) do budżetu państwa Republiki Tadżykistanu w 2012 r. na rozwój sektora paliwowo-energetycznego przeznaczono 1 549,4 mln TJS, czyli 15,2% całkowitego budżetu państwa.

Górnictwo węglowe

Oprócz zasobów energii wodnej, Tadżykistan posiada znaczne złoża węgla o szacowanych zasobach na poziomie 4,5 mld ton. W Republice działają 162 przedsiębiorstwa przemysłowe wykorzystujące paliwa stałe, których łączne zapotrzebowanie przekracza 200 ton węgla rocznie. Węgiel jest aktywnie wydobywany na 7. polu węglowym Tadżykistanu: "Shurob", "Nazarailok", "Fon-Yagnob", "Zidi" i innych polach węglowych. Ich rezerwy wynoszą ponad 100 milionów ton węgla.

Energia alternatywna

Klimat w Tadżykistanie jest bardzo korzystny dla korzystania z energii słonecznej. Średnio jest 280-330 słonecznych dni w roku, a całkowite natężenie promieniowania słonecznego waha się w ciągu roku między 280 a 925 MJ/m2 na przedgórzu i między 360 a 1120 MJ/m2 na wyżynie. Wykorzystanie dostępnej energii słonecznej w Tadżykistanie może pokryć 10-20% zapotrzebowania na energię. Szacowany potencjał energii słonecznej w Tadżykistanie wynosi około 25 mld kWh/rok. Potencjał ten jest rzadko wykorzystywany, jeśli nie bierze się pod uwagę wykorzystania jego części do produkcji ciepłej wody.

Potencjał energii wiatrowej jest niski, ale jej wykorzystanie jako uzupełnienia głównego źródła energii - energii wodnej - jest uzasadnione w niektórych regionach. Najsilniejsze wiatry występują w regionach górskich, gdzie krajobraz kraju łączy w sobie maksymalną prędkość i przepływ wiatru, a także w rejonie Soghd i dolinie Rasht. Średnia prędkość wiatru w tych regionach wynosi około 5-6 m/sek.